Đền Đuổm – Thái Nguyên
Đền Đuổm là ngồi đền thờ Dương Tự Minh (Thánh Đuổm). Đền được xây vào khoảng thế kỷ thứ 12, tại xã Động Đạt, huyện Phú Lương, Tỉnh Thái Nguyên. Đền Đuổm cách trung tâm thành phố Thái Nguyên 25km về phía Bắc.
Đền tọa lạc tại chân núi Đuổm, xã Động Đạt, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên, bên quốc lộ 3, cách thành phố Thái Nguyên 25 km về phía tây bắc. Là một quần thể gồm các đền thờ do người dân dựng lên và những ngọn núi đá tự thiên.
Năm 1993, đền được nhà nước xếp hạng cấp quốc gia. Đền đã được tu sửa nhiều lần, nhưng vẫn giữ được phong cách kiến trúc cổ theo kiểu tam cấp gồm: đền Thượng, đền Trung và đền Hạ.
Đền Trung thờ “Phò Mã Đô Uý” Dương Tự Minh. Phía dưới là hai phủ (phủ bên phải thờ công chúa Diên Bình, phủ bên trái thờ công chúa Thiều Dung) hai phu nhân của ông.
Khu vực trung tâm của đền là Sân Rồng vào những ngày mùng 6 tháng giêng, 14/4 lễ Hạ Điền, lễ 7/7 Thượng Điền, 13 tháng chạp là lễ Tất niên dân làng tập trung tại sân Rồng để làm tế lễ. Bên phải sân Rồng là miếu Hàm Long – thờ Thành Hoàng và bên trái là Dấu Chân Hổ. Xuống phía dưới là lư hương to để du khách thắp hương, hai bên sân còn có rất nhiều cây đa cổ thụ với hàng ngàn năm tuổi. Xuống phía dưới là khu vực đền Hạ, phía bên phải cổng đền là miếu Sơn Thần, bên trái là bia đá trên có ghi thân thế và sự nghiệp phò mã Dương Tự Minh.
Dương Tự Minh là ai ?
Dương Tự Minh là một thủ lĩnh người Tày ở phủ Phú Lương (huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên ngày nay) thời nhà Lý ở Việt Nam. Ông được triều đình liên tục dưới thời các vua Nhân Tông, Thần Tông và Anh Tông giao cho cai quản phủ Phú Lương và đã làm việc tích cực, góp phần làm cho địa phương phồn thịnh, giữ vững an ninh vùng rừng núi phía Bắc.
Dương Tự Minh có công tiêu diệt giặc Tống (năm 1148), có công tiêu diệt phản loạn bảo vệ nhà Lý (năm 1150).
Là người có công lớn trong việc giành lại phần đất đai rộng lớn từ tay giặc Tống và bảo vệ vững chắc vùng biên cương phía Bắc Đại Việt. Ông được nhà Lý phong sắc: “Uy viễn đôn đỉnh Cao Sơn quảng độ chi thần”. Các triều đại về sau có sắc, truy phong ông là “Cao Sơn quý minh”. Với tài đức của mình Dương Tự Minh được nhân dân khắp miền biên cương yêu mến, triều đình tin cậy.
Ghi nhận công lao của ông năm 1127 Ông được vua Lý Nhân Tông gả công chúa Diên Bình và phong chức “Thủ lĩnh phủ Phú Lương”. Tiếp đến năm 1144 Dương Tự Minh lại được vua Lý Anh Tông gả công chúa Thiều Dung và phong chức “Phò mã đô uý”. Trong lịch sử phong kiến chưa có ai hai lần được phong phò mã như ông.
Hội đền Đuổm được tổ chức vào ngày mùng 6 tháng Giêng âm lịch hàng năm. Đây là lễ hội quan trọng của chính quyền và nhân dân huyện Phú Lương cũng như đối với các đơn vị hành chính kế cận. Đền Đuổm là một điểm sáng về du lịch của huyện và tỉnh Thái Nguyên, không chỉ trong dịp Tết mà cả những thời điểm quan trọng khác của năm.
Trên cả một vùng rộng lớn từ Bắc Kạn, Thái nguyên, Bắc Giang, có nhiều nơi dựng đình miếu thờ Đức Thánh Đuổm. Ở huyện Hiệp Hòa, Bắc Giang, Đình thờ thành hoàng là Dương Tự Minh gồm có: Đình Ngọc Tân và Đình Ngọc Thành của xã Ngọc Sơn, Đình Thắng Núi xã Đức Thắng, Đình Vạn Thạch xã Hoàng Vân, Nghè Đề Thám thuộc làng Trản, xã Hoàng Thanh. Ở huyện Phú Bình, Thái Nguyên có Đình Kha Sơn Thượng thuộc xóm Tây Bắc, xã Kha Sơn là đình đã được xếp hạng di tích lịch sử. Đình này thờ thần hoàng là Dương Tự Minh. Những làng thờ Thành hoàng là Đức Thánh Đuổm cũng thường mở hội lớn suốt 3 ngày vào dịp đầu xuân, lễ rước trang trọng.
Ngoài ra, tên ông cũng được đặt tên cho một con đường ở Thành phố Thái Nguyên để tỏ lòng biết ơn và ghi nhớ công lao.