Hầu giá Bà Cô Tổ trong tín ngưỡng Tứ Phủ
Mỗi dòng họ có một linh hồn linh thiêng đứng đầu, đó là Bà Cô Tổ, bà là người nữ chưa chồng chết trẻ, thường từ 12 đến 18 tuổi, là những người quyến luyến gia đình, dòng họ nên khi chết rất thiêng, chưa đi đầu thai mà ở lại giúp con cháu.
Vậy Cô Tổ được hiểu là :
Hội Đồng Gia Tiên tiền tổ đề cử ra một người nữ nhận lĩnh nhiệm vụ quán xuyến, trông nom, theo dõi, để ý các công, các việc của họ hàng, của các con, các cháu ở trên cõi Trần và tùy duyên độ trì che chở, người đó được gọi là bà Cô Tổ.
Người đảm nhận cương vị bà Cô Tổ phải thỏa mãn hai điều kiện:
1.Là người nữ, chưa lấy chồng, bị mất khi còn trẻ tuổi (Cũng có cả trường hợp vài tháng tuổi)
2.Vong linh ở nơi cõi Âm có duyên tu tập theo đạo Mẫu (đạo Tiên) hoặc theo đạo Phật. Tuy nhiên cũng có những trường hợp ngoại lệ là bà Cô Tổ không đi theo đạo nào, thậm chí có bà Cô Tổ còn bị giam giữ ở nơi địa ngục)
Nói về mối quan hệ thì có thể đối với người này bà Cô Tổ ở đời thứ tư (Gọi là Cụ – Tứ đại), nhưng đối với người khác thì bà Tổ cô có thể chỉ là em gái của Bố (gọi là Cô). Với người khác nữa quan hệ có thể chỉ gọi bằng Bác. Hoặc xa hơn nữa thì bà Tổ cô có thể đã thuộc đời thứ 6,7 (Lục, Thất đại)…vv. Nhưng dù mối quan hệ là thế nào đi nữa thì cũng vẫn gọi chung là bà Cô Tổ vì danh hiệu của bà là như vậy.
Xem thêm: Bà Cô Tổ – Ông Mãnh Tổ trong dòng họ là ai ?
Bà Cô Tổ là người giao thoa giữa nhà ngài với con cháu mình, kêu cầu tấu đối cho con cháu, vì vậy thường con cháu đi lễ bà đi theo. Bà có nhiệm vụ hướng dẫn các linh hồn tu tập và cắt đặt họ trong việc độ trì cho con cháu. Trong nhà khi có việc thỉnh bà Cô Tổ, bà sẽ cử Vong theo con cháu giúp đỡ.
Sau khi hầu xong các vị thánh tứ phủ, có sự nhập đồng của Tổ tiên, thường là bà Cô Tổ. Trước năm 1992 vẫn duy trì việc hầu giá chầu Cô Tổ nhưng hiện nay một số nơi đã bỏ việc hầu tổ tiên. Để hầu giá cô tổ phải có Bản điện tại gia. Khi hầu Cô Tổ mặc áo năm thân, hoặc tứ thân theo màu sắc được sắc phong, chít khăn vành dây, những nhà không được sắc phong thì lấy khăn vuông đen làm khăn phủ diện, những nhà được sắc phong thì dùng khăn phủ diện hầu. Giá Cô Tổ chỉ được làm lễ dâng hương, sau đó ngự giá phán truyền việc gia trung, chứ không khai quang múa hầu, không tán lộc mà chỉ cho lộc bản thân gia đình
[su_quote]
Nén hương duyên lòng thành bái thỉnh
Nguyện xin cô, văn thính lai lâm
Lính thời sở nguyện tòng tâm
Cầu chi như ý chẳng lầm một khi
[/su_quote]